NOBEL EDEBİYAT ÖDÜLÜ*

2010 yılı Nobel Edebiyat Ödülüne Peru'lu yazar Vargas Llosa layık görüldü. Ödül sahibini açıklayan Nobel Jürisi Başkanı Peter Englund, Llosa’nın eserlerinde Latin Amerika’daki iktidar yapılanmaları ile toplumsal ilişkileri ve bunlara karşı direnişi gözler önüne sermesi sebebiyle ödüle layık görüldüğünü açıkladı.

Mario Vargas Llosa

Bu yazı Vargas Llosa'nın kim olduğunu anlatmak amacıyla yazılmıyor. Yazar üzerinden nobel ödüllerini tartışacak bir zemin hazırlamayı amaçlıyor.

Perulu yazar Amerika edebiyatının önde gelen yazarları arasında gösteriliyor. 1996’da Alman Yayıncılar Birliği Barış Ödülü’nü alan, 1976'da Uluslararası Yazarlar Birliği PEN'in genel başkanlığına seçilen Llosa’nın eserleri okul kitapları olarak okutuluyor.

Llosa'nın ispanyolca 30 kitabı olmasına karşın türkçede 12 kitabı Can Yayınları tarafından (Teke Şenliği, Don Rigoberto'nun Not Defterleri, Üveyanneye Övgü, Palomino Molero'yu Kim Öldürdü, Mayta'nın Öyküsü, Kent ve Köpekler, Elebaşılar / Hergeleler, Julia Teyze, And Dağlarında Terör, Cennet Başka Yerde, Yeşil Ev, Masalcı) çevrili.

Latin Amerika'nın diğer birçok yazarından ayrıldığı önemli nokta, koyu bir serbest piyasa savunucusu olması ve sağ siyasetin önemli temsilcilerinden olması. 1990’da Peru devlet başkanlığına adaylığını koyan, ancak seçilemeyen yazar, kendisini Latin Amerika’daki değişim rüzgarına siper etmeye adamıştır.

Llosa son yıllarda kendi ülkesinden çok Venezuela ve Venezuela hükümetine karşı aldığı tutumlarla öne çıkıyor. Bu duruma örnek olarak geçtiğimiz yılın Mayıs ayında Karakas’ta düzenlenen CIA (ABD Merkezi Haber Alma Teşkilatı) ile bağları bilinen forumu verebiliriz. “Latin Amerika Sorunu: Özgürlük, Demokrasi, Mülkiyet ve Yoksullukla Mücadele” başlıklı forum, Mario Vargas Llosa’nın içinde bulunduğu ekip tarafından CIA işbirliği ile düzenleniyor.

Başarısız darbe girişiminden sonra ordudaki muhaliflerin sığındıkları yer olan, eskiden Four Seasons olarak bilinen Caracas Palace Otel’de gerçekleştirilen foruma Llosa’nın dışında, Llosa’nın liberal bir gazeteci olan oğlu Alvaro, Nikaragua’daki başkanlık yarışında Daniel Ortega’ya yenilen Eduardo Montealegre, Bolivya’da Evo Morales’e yenilen Jorge Quiroga, Meksika eski Dışişleri Bakanı ve CIA ajanı olduğu iddia edilen Jorge Castaneda katıldı.

Gerçekleştirilen forum, Venezuela’da ifade özgürlüğünün baskı altında olması ve Chavez “diktatörlüğünün” her geçen gün daha da güçlenmesini konu alıyor. Aslında forumun amacı, Chavez ve diğer Venezuelalı devlet adamlarını kışkırtıp tepki göstermelerini sağlamak ve bunun sonucunda ülkede ifade özgürlüğünün kısıtlandığı iddialarını destekleyen bir örnek daha göstermekti.

Forumu düzenleyen Llosa ve ekibi, forumun yasaklanmasını, katılımcılara yaptırım uygulanmasını umut ettiler, ancak Venezuela hükümeti bunu yapmadı.

Forumun bir parçası olarak 50 Venezuelalı öğrenci süreçte etkin rol almak üzere üç günlük eğitimlere tabi tutuldu. Bu eğitimlere katılacak öğrenciler Caracas’taki CIA Gençlik Departmanı tarafından seçildi. CIA özellikle Doğu Avrupa’da benzer süreçlerde rol almış ve deneyim kazanmış öğrencileri seçti.

Verilen örnekle birlikte ödülün neden verildiğini bir kez daha hatırlayalım: “Latin Amerika’daki iktidar yapılanmaları ile toplumsal ilişkileri ve bunlara karşı direnişi gözler önüne sermesi sebebiyle.” Uzun uzun anlatmaya gerek yok. Ödül yazarın edebi kişiliğine mi veriliyor yoksa başka işler mi dönüyor ödül verilirken? Meşhur “Futbol, sadece futbol değildir.” sözünü hatırlayalım: Ne güzel edebiyata uyarlanır değil mi? Bir de Alfred Nobel'i hatırlayalım: 1864'te dinamit barutunu bulduğunu, ömrü boyunca savaşan ülkelere ürettiği dinamitleri satarak milyonlarca dolar kazandığını, savaşlardan kazandığı kanlı servetle barış ödülünü nasıl verdiğini...
Şimdi bugüne kadar bütün nobel edebiyat ödülü almış yazarlara, aldıkları dönemle birlikte tekrar tekrar bakalım. Bu anlatılanlar sadece Llosa'ya mı ait yoksa hepsine mi?

Bitirmeden Nobel Edebiyat Ödülü'nü reddetmiş Sartre'ı tekrar hatırlayalım ve hiç unutmayalım...


* Ünlem'in 6. sayısında yayınlanmıştı.